Zespół geologów planetarnych WROONA z Instytutu Nauk Geologicznych PAN, przy współudziale inżynierów z Centrum Badań Kosmicznych PAN oraz zespołu z firmy ABM Space Education, przygotował w ramach XVI Dolnośląskiego Festiwalu Nauki dwudniowy cykl wykładów i pokazów z elementami happeningu oraz wystawę, przybliżające uczestnikom nie tylko Marsa, ale również naszego ziemskiego satelitę – Księżyc. Imprezy odbyły się w dniach 20–21 września w ramach „Weekendu z geologią”.

Wykład „Księżyc – pierwszy krok w kierunku Marsa” rozpoczął się krótkim quizem. Pytania dotyczyły Księżyca i jego budowy, Marsa i jego cech charakterystycznych, ciekawostek z misji kosmicznych, było także do rozpoznania kilka zdjęć z Ziemi, Księżyca i Marsa. Podczas quizu publiczność była bardzo ożywiona, chętnie i z zapałem odpowiadano na pytania.

Po quizie rozpoczęła się księżycowa część wykładu. Prezentowano historię obserwacji naszego satelity, opowiedziano o jego powstaniu, przedstawiono podstawowe fakty dotyczące Księżyca (jego odległość od Ziemi, wielkość, masę, itp.). Następnie zaprezentowana została historia eksploracji ziemskiego satelity, wyścig w podboju Księżyca między USA i ZSSR w czasie zimnej wojny, a także późniejsze misje. Przedstawiono plany na przyszłe wyprawy księżycowe, zakładające m. in. budowę bazy na Księżycu. Podczas tej części wykładu uczestnicy mogli zobaczyć kilka filmów (o powstaniu Księżyca, przygotowania do misji Apollo 10, fragment filmu fabularnego "Apollo 13" prezentujący moment awarii na statku kosmicznym), na które reagowano bardzo żywiołowo i oglądano z dużym zainteresowaniem.

Marsjańska część wykładu rozpoczęła się historią obserwacji Czerwonej Planety, po której pojawiła się animacja lotu na Marsa, wzbudzająca duże zainteresowanie. Następnie uczestnicy mogli dowiedzieć się o wielkości, masie, objętości, gęstości Marsa, a także innych jego cechach w porównaniu z cechami naszej planety. Słuchacze byli następnie przekonywani o tym, że mimo wielu różnic między Marsem i Ziemią, na obu planetach działają podobne procesy, tworząc analogiczne formy terenu (wydmy, osuwiska, wulkany, kaniony, itd.). Następnym etapem była opowieść o historii eksploracji Marsa – od prezentacji pierwszych misji marsjańskich po przedstawienie obecnie działających misji. Uczestnicy dowiedzieli się także jakie rodzaje danych misje marsjańskie dostarczały i dostarczają. Część marsjańska zakończyła się przedstawieniem misji na Marsa zaplanowanych na najbliższą przyszłość.

Wykład zwieńczony został podaniem poprawnych odpowiedzi na pytania z quizu (te zawarte były w księżycowej i marsjańskiej części prezentacji, więc uczestnicy chętnie i z entuzjazmem wykrzykiwali prawidłowe odpowiedzi) oraz rozdaniem nagród (globusy Księżyca i Marsa do samodzielnego złożenia), co oczywiście spotkało się z największą euforią i wybuchami radości. Dodatkowo każdy uczestnik wykładu otrzymał "pocztówkę z Marsa", co zostało przez słuchaczy uznane za wyjątkową pamiątkę z wykładu. Łącznie w wykładach wzięło udział ponad 100 osób. W piątek były to głównie grupy zorganizowane ze szkół, w sobotę najwięcej było rodzin z dziećmi.

Uzupełnieniem wykładu był pokaz urządzeń przygotowany przy współudziale inżynierów z Centrum Badań Kosmicznych PAN oraz zespołu z firmy ABM Space Education. Centrum Badań Kosmicznych przygotowało pokaz dotyczący instrumentu KRET. Na stanowisku znajdował się model testowy najnowszego projektu penetratora geologicznego dedykowanego do pracy na Księżycu. Urządzenie jest zdolne zagłębić się pod powierzchnię srebrnego globu do 5 metrów. KRET został zaprezentowany w analogu regolitu księżycowego, w którym był testowany. Analog regolitu księżycowego to materiał opracowany przez Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie, który pod względem mechanicznym odpowiada temu, co znajduje się na powierzchni Księżyca. Na stoisku prezentowano filmy ilustrujące pracę urządzenia. Stoisko obejrzało około 300 osób. Zwiedzający pytali najczęściej o cel budowy instrumentu, który ma wbijać się pod powierzchnię księżyca, jak również o zasadę działania urządzenia.

Firma ABM Space Education zaprezentowała robota MAGMA WHITE – analog łazika marsjańskiego wykorzystywany do symulowanych misji kosmicznych, który w lutym b. r. wziął udział w symulowanej misji na Saharze w Maroku. Zainstalowano tam na nim laserowy detektor chlorofilu L.I.F.E. rozwijany przez Uniwersytet w Innsbrucku. W ramach programu Ministerstwa Nauki Szkolnictwa Wyższego i Austriackiego Ministerstwa Nauki wspierającego współpracę naukowców z obu krajów L.I.F.E. jest obecnie udoskonalany i przystosowany do stałej współpracy z łazikiem. Przyrząd został zaprezentowany na łaziku podczas dwóch dni Festiwalu i wzbudził duże zainteresowanie. Ponadto łazik stanowi platformę dla rozwijanego wspólnie z grupą WROONA przyrządu do elektrooporowych badań gruntu, o którym także konstruktorzy opowiadali licznej młodej i dorosłej publiczności.

Krótki wykład i pokaz generowania kraterów impaktowych, przedstawiony czterokrotnie w ramach happeningu „Rakietą na Księżyc i dalej” (cieszył się dużym zainteresowaniem. Łącznie obejrzało go około 70 osób, w przedziale wiekowym od 4 lat po osoby dorosłe. Wykład o rodzajach kraterów uderzeniowych, sposobie ich powstawania oraz przykładach z Układu Słonecznego był świetną logiczną kontynuacją wcześniejszej prezentacji o Księżycu i Marsie. Mnóstwo emocji budził pokaz powstawania kraterów przy użyciu kamieni o różnej wielkości (mających imitować wpływ prędkości i wielkości na średnicę krateru) oraz petard (ukazujących oddziaływanie eksplozji). Dzieci chętnie brały udział w tworzeniu kamieniami kraterów w wielowarstwowym, kolorowym piasku. Największe emocje towarzyszyły eksplozjom, dzięki którym widzowie mogli zaobserwować powstawanie kraterów miseczkowych o idealnych kształtach.

W ramach happeningu uczestnicy mieli również niepowtarzalną okazję przygotować i „odpalić” swój własny model rakiety. Pomimo, iż paliwem rakietowym był ocet oraz soda oczyszczona, rakiety cieszyły się dużą popularnością nie tylko wśród najmłodszych uczestników, ale również młodzieży szkolnej. W czasie trwania imprezy z inicjatywy starszych uczestników został również zorganizowany konkurs na rakietę, która poleci najwyżej. Zużyto prawie 10 butelek octu i kilka opakowań sody oczyszczonej oraz niezliczoną ilość kartonowych skrzydeł – „stateczników” i plastikowych butelek – „kadłubów”. Uczestnicy byli zdania, że z całą pewnością należy w przyszłym roku powtórzyć ten eksperyment, poszerzając jego zasięg o kolejne 10 butelek octu.

Każdy z odwiedzających wystawę  „Spacer po Księżycu w drodze na Marsa” na początek został wyposażony w specjalne okulary oraz mapy Księżyca i Marsa z zaznaczonymi na nich trasami. Na trasach tych umieszczono lokalizacje miejsc, z których pochodziły prezentowane na wystawie zdjęcia; każde zdjęcie opatrzone było numerem, także zwiedzający mógł w każdej chwili sprawdzić na mapie, w którym miejscu na Księżycu czy Marsie się znajduje. Zwiedzanie rozpoczynało się „spacerem po Księżycu” (część wystawy umieszczona na parterze), a później można było „udać się na Marsa” (ciąg dalszy wystawy na piętrze „Rotundy”, ul. Cybulskiego 32). Przed rozpoczęciem spaceru można było podziwiać trójwymiarową półkulę Księżyca oraz pierwsze zdjęcie Ziemi wykonane z odległości Księżyca w 1966 roku. Trasa księżycowa prowadziła od miejsc lądowań misji programu Apollo do tych badanych ostatnio zdalnie przez orbitery. Ta część wystawy obejmowała łącznie 10 zdjęć, w tym 4 anaglify. Wyprawa marsjańska rozpoczynała się w ogromnym basenie impaktowym Hellas, a kolejne kroki pozwalały na odwiedzenie wielu ciekawych zakątków Czerwonej Planety. W części marsjańskiej zaprezentowano łącznie 22 zdjęcia, z czego aż 15 w 3D. Ekspozycja wzbudzała duże zainteresowanie, a trójwymiarowe obrazy szczególnie pobudzały wyobraźnię. Tematyka pytań zadawanych przez zwiedzających była bardzo zróżnicowana –  od szczegółów misji księżycowych do marsjańskich procesów geologicznych. W ciągu dwóch dni wystawę odwiedziło łącznie ponad 300 osób. Znaczną część zwiedzających stanowiły grupy zorganizowane i dorośli z dziećmi, którzy wcześniej uczestniczyli w wykładzie i pokazach/happeningu. Były też osoby, które uczestniczyły w imprezach przygotowanych przez zespół WROONA w ubiegłym roku.

Pozostałe adresy:

http://www.festiwal.wroc.pl/2013/index.php?c=article&id=1070
http://www.festiwal.wroc.pl/english/?c=article&id=173